Xây dựng hệ thống xử lý nước thải công nghiệp tập trung cần lưu ý gì?

1. Tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung

Hệ thống xử lý nước thải tập trung trong khu công nghiệp là mắt xích quan trọng trong hoạt động bảo vệ môi trường và sức khoẻ cộng đồng. Vai trò của hệ thống xử lý nước thải được thể hiện qua một số khía cạnh sau:

- Bảo vệ môi trường: Hệ thống xử lý nước thải giúp loại bỏ các chất ô nhiễm và chất độc hại có trong nước thải công nghiệp trước khi xả ra môi trường. Điều này giảm thiểu tác động tiêu cực đến chất lượng các nguồn nước tự nhiên, sông, ao, hồ và nền đất xung quanh.

- Bảo vệ sức khỏe cộng đồng: Xử lý nước thải tập trung giúp ngăn chặn phát tán các chất ô nhiễm, vi khuẩn gây bệnh trong nước thải công nghiệp, đảm bảo an toàn sức khoẻ cho cộng đồng xung quanh khu công nghiệp.

- Đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật: Việc xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung đáp ứng các quy định và tiêu chuẩn môi trường địa phương giúp các doanh nghiệp công nghiệp tránh vi phạm pháp luật dẫn đến phạt hành chính hoặc đình chỉ hoạt động, đồng thời tăng uy tín của doanh nghiệp với khách hàng và địa phương.

- Tạo điều kiện cho phát triển công nghiệp bền vững: Hệ thống xử lý nước thải tập trung đảm bảo rằng nước thải được xử lý một cách hiệu quả và an toàn, giúp cải thiện chất lượng môi trường và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của khu công nghiệp. Điều này góp phần tăng cường niềm tin của cộng đồng và các cơ quan quản lý về hoạt động của doanh nghiệp công nghiệp.

- Quản lý tài nguyên nước: Bên cạnh việc xử lý các chất độc hại, hệ thống xử lý nước thải tập trung còn có vai trò thu hồi và tái sử dụng một phần nước thải đã qua xử lý. Với vai trò này, hệ thống xử lý nước thải tập trung sẽ hạn chế lãng phí nước sử dụng trong hoạt động sản xuất, đảm bảo an ninh nguồn nước sạch.

2. Các bước cần thực hiện khi xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung

Trước khi xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, cần tiến hành các bước cơ bản sau:

- Bước 1: Nghiên cứu và phân tích: Tiến hành nghiên cứu và phân tích về nguồn nước thải, bao gồm các thông số về chất lượng nước, lượng nước thải, thành phần ô nhiễm. Điều này sẽ giúp xác định các yêu cầu kỹ thuật và mục tiêu xử lý nước thải phù hợp;

- Bước 2: Khảo sát địa điểm: Thực hiện khảo sát địa điểm để xác định vị trí lắp đặt hệ thống xử lý nước thải phù hợp dựa trên yếu tố địa chất, hạ tầng hiện có, cũng như việc tác động tới nguồn nước và môi trường xung quanh;

- Bước 3: Thiết kế hệ thống xử lý nước thải: Dựa trên nguồn thông tin thu thập được từ hoạt động nghiên cứu và khảo sát sẽ tiến hành thiết kế hệ thống xử lý nước thải. Việc thiết kế này bao gồm lựa chọn công nghệ xử lý phù hợp, xác định quy mô và cấu trúc của hệ thống, bố trí các thành phần cần thiết, đưa ra bản vẽ kỹ thuật chi tiết.

- Bước 4: Xác định nguồn tài chính: Đánh giá chi phí dự án và xác định nguồn tài chính để xây dựng và vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung.

- Bước 5: Thủ tục pháp lý và xin phép: Tiến hành các thủ tục pháp lý và xin phép cần thiết trước khi xây dựng hệ thống xử lý nước thải. Các thủ tục bao gồm: Xin giấy phép môi trường, xin giấy phép xây dựng và các giấy tờ pháp lý.

Việc xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung cần tuân theo những quy định của nhà nước nhằm đảm bảo cân bằng và thân thiện với môi trường xung quanh.

3. Quy định pháp luật đối với dự án xây dựng hệ thống xử lý nước thải khu công nghiệp

Pháp luật  về xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại khu công nghiệp quy định rõ trong Luật Bảo vệ môi trường ngày 17/11/2020 được Quốc hội thông qua. 

1. Tiêu chuẩn xả thải: Quy định về tiêu chuẩn chất lượng nước thải mà khu công nghiệp cần tuân thủ. Tiêu chuẩn này thường bao gồm các chỉ tiêu về độ pH, hàm lượng chất ô nhiễm hữu cơ và vô cơ, vi sinh vật, kim loại nặng và các chất gây ô nhiễm khác.

2. Công nghệ xử lý: Các công nghệ thông dụng bao gồm xử lý sinh học, xử lý vật lý-hóa học, hoặc đồng thời kết hợp các công nghệ khác nhau tùy thuộc vào quy mô và loại nước thải.

3. Thiết bị và công trình xử lý: Quy định về các thiết bị, hệ thống và công trình xử lý nước thải cần sử dụng trong khu công nghiệp bao gồm các yêu cầu về công suất, hiệu suất, vật liệu và thiết kế kỹ thuật.

4. Giám sát và báo cáo: Quy định về việc giám sát, kiểm tra và báo cáo về hoạt động xử lý nước thải tập trung trong khu công nghiệp bao gồm các yêu cầu về báo cáo hàng năm, quy trình kiểm tra, và giám sát từ các cơ quan chức năng.

5. Quản lý và phân phối nguồn tài nguyên: Quy định về quản lý và phân phối nguồn tài nguyên như nước và năng lượng trong quá trình xử lý nước thải tập trung nhằm tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và giảm thiểu lãng phí.

Theo thông báo của Bộ TN&MT, việc xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại khu công nghiệp là yêu cầu bắt buộc với các dự án phát triển hạ tầng và sẽ xử lý nghiêm theo pháp luật nếu các chủ đầu tư cố tình vi phạm.

Theo khoản 4, Điều 15, Nghị định 45/2022/NĐ-CP quy định về xử phạt hành chính dành cho đối tượng kinh doanh hạ tầng khu sản xuất, kinh doanh dịch vụ tập trung, chủ đầu tư dự án có thể bị phạt tới 1 tỷ đồng đối với hành vi xây lắp, lắp đặt thiết bị, đường ống hoặc các đường thải khác để xả chất thải không qua xử lý ra môi trường; không có hệ thống xử lý nước thải tập trung theo quy định. 

“4. Hành vi vi phạm quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động kinh doanh hạ tầng khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung bị xử phạt như sau:

a) Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi không bố trí nhân sự phụ trách về bảo vệ môi trường theo quy định; không ban hành quy chế bảo vệ môi trường của khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung phù hợp yêu cầu về bảo vệ môi trường theo quy định; không phối hợp với cơ quan có thẩm quyền tổ chức thực hiện hoạt động bảo vệ môi trường, kiểm tra, thanh tra về bảo vệ môi trường đối với các dự án đầu tư, cơ sở trong khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung theo quy định;

b) Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi không kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý trong trường hợp phát hiện vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân; không bố trí diện tích cây xanh bảo đảm tỷ lệ theo quy định; không bố trí khu vực chức năng, các loại hình sản xuất kinh doanh, dịch vụ theo quy định; không bố trí hố ga lắng cặn, tách váng dầu của nước mưa trước khi xả vào môi trường tiếp nhận; ghi chép nhật ký vận hành của hệ thống xử lý nước thải tập trung không đầy đủ một trong các nội dung: lưu lượng (đầu vào, đầu ra), các thông số đặc trưng của nước thải đầu vào và đầu ra (nếu có), lượng điện tiêu thụ, loại và lượng hóa chất sử dụng, bùn thải phát sinh; không lưu giữ nhật ký vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung theo quy định;

c) Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 60.000.000 đồng đối với hành vi không có nhật ký vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung;

d) Phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng đối với hành vi không bố trí công tơ điện, độc lập tại nhà máy xử lý nước thải tập trung của khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung;

đ) Phạt tiền từ 80.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với hành vi không thu gom, đấu nối hoặc đấu nối không triệt để nước mưa của các cơ sở trong khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung vào hệ thống thu gom, thoát nước mưa theo quy định; không có hệ thống thu gom, thoát nước mưa theo phân kỳ đầu tư của khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung đang hoạt động theo quy định; không nạo vét, duy tu, bảo dưỡng định kỳ hệ thống thu gom, thoát nước mưa và hệ thống thu gom thoát nước thải theo quy định; hệ thống thu gom, thoát nước thải sau xử lý không đảm bảo yêu cầu theo quy định; không kiểm soát dẫn đến các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ xả nước thải vào hệ thống thoát nước mưa của khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung;

e) Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng đối với hành vi không có hệ thống thu gom nước thải theo phân kỳ đầu tư của khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung đang hoạt động theo quy định; không có hệ thống thu gom, thoát nước mưa riêng biệt với hệ thống thu gom, thoát nước thải theo quy định; không thực hiện thu gom, đấu nối hoặc đấu nối không triệt để nước thải của các cơ sở trong khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung vào hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung theo quy định;

g) Phạt tiền từ 150.000.000 đồng đến 180.000.000 đồng đối với hành vi tiếp nhận thêm dự án mới không thuộc danh mục ngành nghề được phép thu hút đầu tư theo quy định; tiếp nhận dự án mới hoặc nâng công suất dự án đang hoạt động có phát sinh nước thải trong khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung khi không có hạ tầng bảo vệ môi trường hoặc hạ tầng bảo vệ môi trường không đáp ứng theo quy định hoặc không phù hợp với khả năng tiếp nhận, xử lý nước thải của hệ thống xử lý nước thải tập trung theo quy định;

h) Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng đối với hành vi xây lắp hệ thống xử lý nước thải tập trung không đúng quy định hoặc không đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường theo quy định;

i) Phạt tiền từ 800.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng đối với hành vi xây lắp, lắp đặt thiết bị, đường ống hoặc các đường thải khác để xả chất thải không qua xử lý ra môi trường; không có hệ thống xử lý nước thải tập trung theo quy định”

Với những quy định nghiêm ngặt trong hoạt động xử lý nước thải, các chủ đầu tư dự án khu công nghiệp cần lưu ý những tiêu chí để xây dựng  hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn quy định"

4. Quy chuẩn nước thải công nghiệp

Các giá trị cơ bản của nước thải công nghiệp khi xả ra nguồn tiếp nhận

Các giá trị cơ bản của nước thải công nghiệp khi xả ra nguồn tiếp nhận được quy định trong bảng sau:

Các giá trị cơ bản này được áp dụng cho một số ngành nghề sản xuất chung, tuy nhiên các ngành nghề khác có thể có các yêu cầu và giá trị cụ thể khác.

5. Tiêu chí đánh giá hệ thống xử lý nước thải đạt yêu cầu

Căn cứ, Điều 16, Luật môi trường 2020, khi xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại khu công nghiệp cần đạt được các tiêu chí:

- Phù hợp với loại nước thải cần xử lý: Xác định thông số chất lượng và thành phần ô nhiễm của loại nước thải cần xử lý như hàm lượng các chất hữu cơ, chất vô cơ, vi sinh vật, kim loại nặng và các chất độc hại khác để lựa chọn công nghệ xử lý phù hợp nhằm loại bỏ hoặc giảm thiểu các chất ô nhiễm;

- Phù hợp quy mô và hiệu suất: Công nghệ xử lý nước thải được lựa chọn cần phù hợp với quy mô dự án và đáp ứng được yêu cầu xử lý nước thải hiệu quả;

- Hiệu quả kinh tế: Xem xét khả năng tài chính và chi phí liên quan đến việc triển khai và vận hành công nghệ xử lý. Cần đánh giá tổng chi phí đầu tư ban đầu, chi phí vận hành, tiêu thụ năng lượng, và các yếu tố kinh tế khác để chọn công nghệ phù hợp;

- Đáp ứng tiêu chí bảo vệ môi trường: Cần có đánh giá đầy đủ tác động của công nghệ xử lý nước thải đến môi trường xung quanh;

- Khả năng vận hành và quản lý dễ dàng: Đơn vị chủ quản cần phải vận hành và quản lý trơn tru hệ thống xử lý nước thải sau khi bàn giao và đưa vào sử dụng. Đơn vị phải có nhân lực đảm trách được đào tạo và chuyển giao kỹ thuật;

- Khả năng mở rộng: Đó là khả năng mở rộng và nâng cấp hệ thống xử lý trong tương lai. Công nghệ được lựa chọn có thể linh hoạt và dễ dàng thay đổi để đáp ứng nhu cầu xử lý nước thải trong tương lai nếu đơn vị chủ quản mở rộng quy mô.

Các tiêu chí này sẽ giúp đánh giá và lựa chọn công nghệ xử lý nước thải phù hợp với yêu cầu và điều kiện cụ thể của mỗi dự án.

6. Công nghệ ưu tiên áp dụng tại khu công nghiệp

Việc lựa chọn đúng công nghệ xử lý nước thải tập trung sẽ giúp tối đa hiệu suất làm việc, giảm thiểu chi phí cho doanh nghiệp. Tuỳ thuộc tính chất của nước thải sẽ lựa chọn một hoặc kết hợp nhiều phương pháp khác nhau:

- Công nghệ xử lý sinh học: Sử dụng quá trình sinh học để phân hủy và loại bỏ các chất hữu cơ trong nước thải. Các công nghệ sinh học thông dụng bao gồm hồ sinh học, hệ thống lọc sinh học, màng sinh học và hệ thống xử lý sử dụng vi khuẩn và vi sinh vật có lợi.

- Xử lý vật lý-hóa học: Sử dụng kỹ thuật vật lý và hóa học để loại bỏ các chất ô nhiễm trong nước thải. Các công nghệ vật lý-hóa học bao gồm quá trình kết tủa, quá trình flocculation, quá trình khử phốt phát, quá trình oxi hóa, và quá trình khử chất ô nhiễm bằng hoạt tính than hoạt tính hay màng mỏng tổng hợp.

- Công nghệ lọc: Sử dụng các phương pháp lọc để loại bỏ các chất rắn và ô nhiễm từ nước thải. Các công nghệ lọc bao gồm lọc cơ học, lọc than hoạt tính, lọc màng và lọc biologics.

- Xử lý bằng tia UV: Sử dụng tia cực tím để tiêu diệt vi khuẩn và vi sinh vật trong nước thải. Công nghệ này thường được sử dụng như một bước xử lý bổ sung sau các quá trình xử lý chính.

- Xử lý bằng ozone: Sử dụng ozon để oxi hóa và khử trùng nước thải. Ozon có khả năng tiêu diệt vi khuẩn, vi rút và loại bỏ các chất hữu cơ khó phân huỷ.

- Quá trình khử phân tử màng (membrane separation): Sử dụng các màng lọc để tách các chất ô nhiễm và chất rắn khỏi nước thải. Các công nghệ màng bao gồm lọc màng ngược, lọc màng chất lỏng và lọc màng mảnh.

Việc lựa chọn công nghệ xử lý nước thải tập trung phụ thuộc vào các yêu cầu cụ thể của dự án, loại nước thải, quy mô và điều kiện kỹ thuật.

7. Quy trình tổng quan về xử lý nước thải

Sơ đồ hệ thống xử lý nước thải tập trung có thể thay đổi tùy thuộc vào loại nước thải, quy mô và yêu cầu cụ thể của dự án. Tuy nhiên, dưới đây là một sơ đồ tổng quan của một hệ thống xử lý nước thải tập trung thông thường:

- Bước 1: Tiền xử lý: Bao gồm các quá trình để loại bỏ các chất rắn lơ lửng, chất bùn và chất ô nhiễm lớn khác khỏi nước thải. Các quá trình tiền xử lý có thể bao gồm sàng lọc, cấp liệu và xử lý bùn;

- Bước 2: Xử lý chính: Là giai đoạn quan trọng nhất trong hệ thống xử lý nước thải, nhằm loại bỏ các chất hữu cơ và chất ô nhiễm độc hại. Các công nghệ xử lý chính có thể bao gồm quá trình sinh học (như hồ sinh học, lọc sinh học), quá trình vật lý-hóa học (như kết tủa, flocculation) và các quá trình nâng cao khác như quá trình ozone hóa, quá trình lọc màng;

- Bước 3: Xử lý bổ sung: Nếu cần thiết, sau quá trình xử lý chính, có thể áp dụng các bước xử lý bổ sung như xử lý bằng tia UV hoặc các quá trình khử trùng khác để tiêu diệt các vi khuẩn và vi sinh vật còn tồn đọng;

- Bước 4: Bước xử lý bùn: Nếu có bùn được tạo ra trong quá trình xử lý, nó sẽ được xử lý riêng biệt thông qua các giai đoạn như quá trình thoát nước bùn, xử lý bùn hiệu quả, và xử lý bùn qua quá trình nhiệt lượng;

- Bước 5: Xử lý nước thải đầu ra: Nước thải sau xử lý sẽ được kiểm tra chất lượng và thỏa mãn các tiêu chuẩn quy định trước khi được xả ra môi trường.

Quy trình trên chỉ mang tính chất tổng quan và có thể thay đổi tùy thuộc vào yêu cầu và điều kiện cụ thể của mỗi hệ thống xử lý nước thải tập trung, và được Công ty môi trường FEC Bắc Giang tư vấn cụ thể sau khi khảo sát thực tế. Mỗi một dự án có đặc điểm khác nhau sẽ có mức chi phí xây dựng khác nhau, nhìn chung phụ thuộc vào các yếu tố cơ bản bên dưới.

8. Các yếu tố ảnh hưởng tới chi phí xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung

Chi phí xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

- Quy mô của dự án: Quy mô của hệ thống xử lý nước thải sẽ ảnh hưởng đáng kể đến chi phí. Hệ thống nhỏ hơn thường có chi phí xây dựng thấp hơn so với hệ thống lớn hơn;

- Công nghệ xử lý: Lựa chọn công nghệ xử lý nước thải cũng ảnh hưởng đến chi phí. Các công nghệ phức tạp và tiên tiến có thể đòi hỏi đầu tư cao hơn so với các công nghệ truyền thống;

- Đặc điểm của nước thải: Thành phần và mức độ ô nhiễm của nước thải cần được xử lý cũng sẽ ảnh hưởng đến chi phí. Nếu nước thải chứa các chất ô nhiễm nặng hoặc khó phân hủy, có thể cần áp dụng các công nghệ đặc biệt và chi phí cao hơn;

- Vị trí và điều kiện địa phương: Chi phí xây dựng cũng phụ thuộc vào vị trí và điều kiện địa phương, bao gồm điều kiện đất, tiêu chuẩn môi trường địa phương, yêu cầu hạ tầng và khả năng tiếp cận nguồn nước và điện;

- Chi phí vận hành và bảo trì: Ngoài chi phí xây dựng ban đầu, cần cân nhắc cả chi phí vận hành và bảo trì hệ thống xử lý nước thải. Các yếu tố như tiêu thụ năng lượng, vật tư, lao động và bảo trì định kỳ cần được xem xét để tính toán chi phí tổng thể.

Việc xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung là yêu cầu bắt buộc đối với các đơn vị kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, được quy định rõ ràng trong các chế tài pháp luật về môi trường nhằm đảm bảo sự an toàn cho môi trường sống xung quanh và mục tiêu phát triển bền vững.

Chính tầm quan trọng như vậy nên việc lựa chọn đúng đơn vị tư vấn và thi công là yếu tố đặt lên hàng đầu. Trước khi lựa chọn đơn vị xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, nên tiến hành một quá trình đánh giá và so sánh giữa các đơn vị khác nhau, bao gồm việc xem xét thực tế dự án, thăm dò thị trường, đánh giá kỹ năng và khả năng của từng đơn vị, và thảo luận với các chuyên gia và nhà quản lý liên quan để đưa qua quyết định đúng đắn.